نویسندگان: سید باقر میراحمدی، سمیرا زمانی
مقدمه:
انسان برای ادامه حیات خود به مواد غذایی نیاز دارد كه در اثر وجود آب و خاك به دست می آید خاك یكی از مهمترین منابع طبیعی و عوامل تولید است. روزبروز كه بر تعداد جمعیت كره زمین افزوده می شود و قدرت خرید مردم بالا می رود و بشر مترقی می گردد، توقعات انسان از این منبع بزرگ طبیعی و عامل مهم تولید بیشتر می شود. انسان برای تأمین نیازمندیهای گوناگون و فراوان خود، مجبور است از یك طرف با استعمال كود شیمیائی زیاد، آبیاری فراوان، مصرف سموم حشره كش، استفاده از ماشین آلات كشاورزی و دیگر امكانات و وسائل، درآمد را در واحد سطح زمینهائی كه تاكنون به زیر كشت رفته است افزایش دهد. از طرف دیگر با سكوبندی دامنه كوهها و تبدیل مراتع و زمینهای جنگلی به زمینهای زراعتی و همچنین تأمین آب بیشتر و استفاده از مواد شیمیائی و غیره، ارتفاعات و زمینهای بایر و كویری را به زیر كشت بگیرد و به این طریق بر سطح زمینهای زراعتی خود بیفزاید. شواهد نشان می دهد، زمین، از موقعی كه مورد بهره برداری انسان قرار گرفته است، حاصلخیزی آن بر اثر عدم توجه واقدامات نامناسب كاهش یافته است.
انسان بر اثر كشت متوالی یك نوع محصول در سالهای متمادی یا عدم رعایت تناوب صحیح در زراعت و همچنین جمع آوری بقایای محصول (ماده آلی) و سوزاندن آن و تعلیف احشام در مزارع پس از جمع آوری محصول و خلاصه استفادة بیش از حد از زمین، بدون دادن كود و تقویت آن و دیگر اقدامات نا مناسب و نابجا،باعث فقیر شدن خاك از لحاظ مواد غذائی(معدنی) و مواد آلی و نامرغوب شدن بافت آن، و در نتیجه كاهش شدید حاصلخیزی خاك شده است.
اگر استفاده از خاك بر اساس شناسایی استعداد و قدرت تولیدی آن و مبتنی بر رعایت اصول صحیح و علمی باشد خاك به هدر نمی رود به عكس ارتكاب هر گونه اشتباهی در بهره برداری از آن موجب وارد آمدن خسارت جبران ناپذیری می گردد و خاكی را كه برای تشكیل آن سال های زیادی وقت لازم است، در مدت بسیار كوتاهی از بین می رود. (طبق نظریه بنت در یك خاك معمولاً در شرایط دست نخورده حدود 300 سال طول می كشد تا 25 میلیمتر خاك سطحی تشكیل شود.) بر اثر ادامهء شیوه های قدیمی بسیاری از اراضی فرسوده شده و حاصلخیزی خود را از دست می دهند.
در كشورهای در حال توسعه، اكثر بهره برداری های موجود با خصوصیات منابع اراضی تناسب نداشته، افزایش فرسایش آبی و بادی، تخریب اراضی و بیابانی شدن را به دنبال خواهد داشت كه حاصل آن كاهش محصولات كشاورزی و فقر می باشد. یكی از علل مهم پایین بودن میزان تولیدات كشاورزی در ایران در مقایسه با استانداردهای جهانی كاهش مدام حاصلخیزی خاك است كه در این رابطه فرسایش نقش عمده ای دارد. با اجرای صحیح برنامه های حفاظت خاك می توان متوسط تولید در واحد سطح را افزایش داد. بنابراین یكی از اساسی ترین و اصولی ترین روشهای وصول به خودكفایی اجرای برنامه های حفاظت خاك می باشد. امروزه كشورهای پیشرفته تا حد زیادی مسائل حفاظت خاك خود را حل نموده اند، در صورتیكه كشور های در حال توسعه در این زمینه در ابتدای راهند. اجرای طرح های حفاظت خاك باید متكی به نتایج تحقیقات و بررسی های علمی باشد. به كار گرفتن روشهای حفاظت خاك باید به صورت مشترك و هماهنگ با همكاری و همیاری مردم به اجرا درآید تا خاك به نحو مطلوب و براساس موازین علمی بهره برداری شود. در سالهای اخیر روشهای جدیدی برای كنترل فرسایش در پیش گرفته شده كه با تغییراتی كه بر حسب شرایط منطقه ای در طرحها و برنامه های اجرایی می تواند به مورد اجرا گذاشته شود. نتایج این تحقیقات باید در دست دانشجویان و افرادی كه به نحوی در امر تحقیقات و اجرای طرحهای حفاظت خاك شركت دارند قرار گیرد.
فرسایش
كلمه فرسایش كه در انگلیسی و فرانسه به آن Erosion می گویند از ریشه لاتین Eroderi به معنی سائیدگی می باشد و عبارت است از سائیده شدن سطح زمین كه در تعریف كلی مجموع اعمال فرسوده شدن قسمتی از سطح زمین و از جای برداشته شدن و حمل و نقل مواد آن و انباشته كردن این مواد در جای دیگر را فرسایش گویند. مهمترین عوامل فرسایش، آبهای جاری، دریاها، یخسارها، بارندگی، باد و موجودات زنده هستند. با این تعریف می توان گفت از زمانی كه جو زمین، آب و موجودات زنده در كره زمین پدید آمدند، فرسایش آغاز گشت. حاصل عملكرد فرسایش در طویل المدت و در مقیاس زمان زمین شناسی، موجب تغییر شكل سطح زمین، هموار شدن بلندیها و پر شدن مناطق فرورفته و پست می باشد. پدیده فرسایش و آثار سوء آن شاید در كوتاه مدت چندان چشمگیر و محسوس نباشد ولی در بلند مدت محسوس خواهد بود. زیرا فرسایش معمولاً كاهش محصول را در پی دارد. از طرفی دیگر از آنجا كه بین هدر رفت خاك ناشی از فرسایش و تشكیل خاك به طور طبیعی تعادل برقرار نمی باشد لازم است جهت جلوگیری از فرسایش خاك و تشدید آن اقدامات جدی و مدیریتی صورت گیرد. در این راستا شناخت عوامل موءثر در فرسایش مانند: شیب، ارتفاع، ویژگی كاربری زمین، شرایط زمین شناسی، ویژگی اقلیمی و آب شناسی از یك طرف و برآورد میزان فرسایش از طریق معادلات تجربی ضروری می باشد.
باید در نظر داشت كه فرسایش نه تنها خود خاك را از بین برده و یا حاصلخیزی آن را كاهش می دهد، بلكه با ایجاد رسوب مواد در آبراهه ها سبب انسداد آنها می شود. همچنین با پر كردن مخازن سدها ظرفیت ذخیره آنها را كاهش می دهد و در نتیجه عمر آنها را كم می كند. فرسایش این ترتیب، به برنامه توسعهء كشاورزی منطقه كه بر پایه این تأسیسات بنا شده لطمه وارد می سازد. اصلاح این نوع رسوب گذاری اگر غیرممكن نباشد، دست كم كاری است مشكل، برای نمونه در حال حاضر اگر سدی از رسوب ناشی از فرسایش پر شود تنها راه چاره، رها كردن سد و جستجوی محل دیگری برای سد سازی است. به همین دلیل، سرمایه گذاری ها باید پیش از آنكه صرف احیای منابع از دست رفته شود، برای پیشگیری از فرسایش به كار رود.
فرسایش به صورتهای گوناگون به شرح زیر انجام می شود :
هوازدگی (Weathering):
هوازدگی گر چه تحت عنوان فرسایش مطرح و مورد بحث واقع می شود، ولی عملكرد آن حالت فرسایشی ندارد، چون فرسایش مواد غالباً در حین حركت و حمل انجام می شود، در حالی كه هوازدگی مفهومی است گسترده كه قبل از حمل مواد صورت می گیرد. سازندهای زمین شناسی ابتدا تحت تأثیر نیروهای هوازدگی خرد و نرم و قابل حمل می شوند و آنگاه در حین حمل، فرسایش دخالت كرده و به عمل هوازدگی عمق می بخشد.
فرسایش توسط باد :
باد كه در اثر جابجایی هوای سرد و گرم پدید می آید، سبب فرسایش سنگها و كانیهای موجود در سطح زمین می شود، به طوری كه از یكسو اجزاء دانه ریز، مانند خاك و ماسه را می كند و در حین حمل در اثر برخورد این ذرات به یكدیگر، هم خود این ذرات فرسایش می یابند و هم در اثر برخورد به سنگهای دیگر، موجب سایندگی آنها می شوند. عمل فرسایشی باد به ویژه در مناطق خشك و كویری كه سطح زمین با كمبود و فقدان پوشش گیاهی مواجه است، شدید بوده و سبب مشكلات و گاهی اوقات خسارت زیادی برای مردم این سرزمین ها می شود.
عمل فرسایش باد را به دو دسته تقسیم می كنند :
الف) بادبردگی(deflation)
ب) سایش (abrasion)
فرسایش توسط رودخانه ها :
به جریان آب سطحی زیرزمینی كه در بستر طبیعی به حركت در آید، رودخانه می گویند. رودخانه یكی از بزرگترین عوامل فرساینده و حمل مواد به شمار آمده و عملكرد آنها در طویل المدت سبب از بین رفتن ارتفاعات و هموارشدن سطح زمین می باشد. مواد حمل شده كه در حین آنها كه در حین حمل شدن فرسایش هم می یابند، در مناطق پست و هموار و در نهایت تا دریاها و اقیانوسها حمل می شوند. عمل فرسایشی رودخانه ها به سه صورت انجام می شود : سایش، كندن، انحلال.
فرسایش توسط یخسارهای طبیعی :
یخسار طبیعی به توده یخی گفته می شود كه در اثر تبلور مجدد برف به وجود آمده باشد و تحت نیروی ثقل، از جریانی رو به جلو برخوردار بوده و یا زمانی در گذشته، جریان داشته است. یخسارهای طبیعی نیز همانند بادها و رودخانه ها با فرسایش و حمل مواد، چهره ظاهری زمین را تغییر می دهند. حركت یخسارها كه به كندی صورت می گیرد در جهت شیب زمین، با نیروی زیاد، سنگهای بستر خود را از جا كنده و با خود می كشند و سبب فرسایش می شوند. سنگهایی كه دارای درزه و شكاف هستند آسانتر كنده می شوند. چون آبهای نافذ زیر توده یخسار، وارد این درزه و شكاف شده و در اثر فرایند یخ شكافتگی سبب فرسایش و خرد شدن هر چه بیشتر آنها می شوند. یخسارهای طبیعی در دره های ناشی از رودخانه ها حركت نموده و سبب تغییر آنها می شوند و چون فرسایش جانبی توده های یخی از فرسایش عمقی آن بیشتر است در نتیجه دره های، Vشكل را به دره های U شكل مبدل می سازد.
مبارزه با فرسایش :
مبارزه با فرسایش، عبارت است از كلیه اقداماتی كه از طریق آن به نحوی جلوی میزان تلفات خاك از حد معینی پایین تر نگهداشته شود تا امكان بهره برداری از زمین به مدت طولانی فراهم گردد. به لحاظ تئوری، این حد معادل سرعت طبیعی تولید خاك خواهد بود. همچنین حفظ كردن مواد غذایی خاك، جلوگیری از آلودگی آبها و ممانعت از پر شدن زودرس مخازن سدها و كانالهای آبیاری از رسوب می باشد.
كنترل فرسایش بادی :
كنترل فرسایش بادی موقعی مؤثر خواهد بود كه از عوامل موء ثر در آن اطلاع داشته باشیم. بنابراین برای كنتل فرسایش بادی لازم است با انجام مطالعاتی در مورد برداشت خاك و رسوبات آن به وسیله باد، قدرت فرسایندگی باد و فرسایش پذیری خاك را به دست آورد. برای انجام این نوع مطالعات از تونل بادی استفاده می شود. این چنین مطالعاتی به وسیله باگنولد، چپیل و ودراف صورت گرفته است.
تونلهای بادی ممكن است مدار بسته یا مدار باز باشند.
1. تونل بادی مدار بسته
در این تونلها جریان هوای داخل تونل به وسیله چرخش پروانه ای كه در داخل آن نصب شده است به وجود می آید.
2. تونل بادی مدار باز
در تونل بادی مدار باز هوا از بیرون به داخل تونل جریان دارد. یك تونل بادی مدار باز، دارای قسمت هایی به این صورت می باشد :
1) دهانه مخروطی شكل برای ورود جریان باد،
2) قسمت آزمایش،
3) پخش كننده،
4) پروانه
در این دستگاه طول قسمت آزمایش 5/1 متر و مقطع آن 800 سانتی متر مربع می باشد. این مقدار طول قسمت آزمایش فقط مربوط به آستانه فرسایش بادی را امكان پذیر می سازد و برای داشتن جریان شن در این دستگاه لازم است طول قسمت آزمایش لااقل 5/1 متر باشد. با توزین سینی موجود در قسمت آزمایش میزان خاك برداشت شده تعیین می گردد. شروع آستانه فرسایش را می توان به وسیله عمل ضعیف شدن اشعه لیزر در محلی كه حركت جهشی شروع می شود مشاهده نمود. به طور كلی تونل بادی مدار بسته نسبت به مدار باز محاسنی دارد كه عبارتند از :
- تونل مدار بسته امكانات كنترل بیشتری از نظر خصوصیات فیزیكی جریان هوای در حال حركت دارد.
- تونل مدار بسته نسبت به تونل مدار باز صدای كمتری دارد.
- تونل مدار بسته رطوبت هوا را كنترل می كند.
عیب تونل مدار بسته گران تر بودن آن است.
برای حفاظت خاك و آب معمولاً از روش های مكانیكی و غیر مكانیكی استفاده می كنند. اقدامات مكانیكی شامل عملیاتی مانند: تراس بندی، ایجاد آبراهه های انحرافی، احداث بندها و روش غیر مكانیكی شامل عملیاتی مانند: استفاده صحیح از زمین، دادن كود مناسب، شخم مناسب، و تناوب زراعی می باشد. به عبارت دیگر حفاظت مكانیكی نوعی مبارزه مستقیم با فرسایش است و آن در حالتی است كه خاك یارای مقاومت در برابر فرسایش را ندارد و باید با انجام عملیاتی فرسایش را محدود ساخت. اقدامات غیر مكانیكی نوعی مبارزه غیر مستقیم با فرسایش است و عبارت است از پیشگیری از فرسایش با انجام یك سری عملیات مدیریت صحیح.
انجام عملیات مكانیكی مشكل است و نیاز به صرف هزینه بیشتری دارد، بنابراین در صورتی به آن اقدام می شود كه :
* انجام عملیات حفاظت غیر مكانیكی به دلائلی غیر ممكن باشد، مانند استقرار پوشش گیاهی در برخی شنزارها.
*منافع حاصل از اجرای آن بیش از هزینه آن باشد.
*اجرای آن الزامی باشد از جمله برای جلوگیری از فرسوده شدن شدید زمین و یا گودالی شدن زمین كه منجر به غیر قابل استفاده شدن زمین می گردند و در نتیجه كشاورزان مجبور به ترك اراضی خود و مهاجرت به شهرها می گردند.
حفاظت غیر مكانیكی شامل عملیات زیر است :
1. استفاده صحیح از زمین
استفاده از تكنیك های جدید كشت و زرع مانند مكانیزه كردن كشاورزی، استفاده از انواع بهتر گیاهان، كود دادن و غیره هنگامی كه می تواند در افزایش محصول نقشی داشته باشند كه شرایط خاك را برای رشد گیاه مناسب باشد، به عبارتی دیگر استفاده از زمین به روش صحیحی انجام گیرد.
2. حفاظت خاك از طریق مدیریت زراعی كه شامل انجام شخم مناسب، استقرار پوشش گیاهی مناسب،استفاده از روش های پیشرفته در كشت
و كار، گذاشتن بقایای گیاهی در زمین یا مالچ پاشی، تناوب زراعی.
از موارد دیگری كه در جلوگیری و كنترل فرسایش نقش دارند می توان به ژئوسنتتیك ها اشاره كرد كه به شرح زیر می باشند :
ژئوسنتتیک ها به چند گروه کلی تقسیم می شوند:
1. ژئوتکستایل:
جهت مسلح سازی، جداسازی، زهکشی مناسب، اضافه نمودن قدرت باربری آسفالت و خاک، افزایش عمر مفید آسفالت، حفاظت سازهای از سواحل و بنادر، نشست همگون در سازههای دریایی نظیر موج شکنها، حفاظت زمینهای در حال فرسایش، حفاظت از لایه بالادست در راه آهن، افزایش قدرت باربری بستر راه و راهآهن، حفاظت از لایه های ژئوممبرین و بسیاری از موارد دیگر کاربرد دارد.
ژئوتکستایل ها معمولاً به شکل پارچه ی بافته یا نبافته تولید می شوند. ژئوتکستایل های بافته از پیچیدن رشته ها ساخته می شوند که نتیجه ی نهایی آن پیدایش یک لایه ی مقاوم و چیزی شبیه نمد بافته است. ژئوتکستایل های نبافته به روش های مختلفی تولید می شوند. روش های معمول عبارتند ازheat bonded (شکل دهی با حرارت)،needle punched (شکل دهی مكانیكی یا سوزن سوزنی كردن) و chemically bonded (شکل دهی به روش شیمیایی).
ژئوتکستایل های بافته و نابافته از رشته ها و فیبرهای عموماً پلیمری تشکیل شده اند، که از پلی پروپیلن، پلی استر، پلی اتیلن و پلی آمید تشکیل می شوند. گروه کوچکی از ژئوتکستایل ها وجود دارند که از الیاف فیبری تشکیل شده اند و عمدتاً در زمینه ی کنترل فرسایش به کار می روند.
2. ژئوگریدها:
جهت مسلح سازی خاک و ساخت دیوارهای حائل و غیره کاربرد دارند. ژئوگرید، گرید های مشبک توری است که به صورت ستون های افقی برای مستحکم نگاه داشتن دیوار ها استفاده میگردد. ژئوگرید مانند حفاظی برای پایداری تکان های سطح بیرونی خاک می باشد. ژئوگرید خاک را ثابت نگه میدارد تا بدین صورت مقاومت دیوارهای بنا شده روی آن بیشتر شود. ژئوگرید صفحه ای مشبک است که در مقایسه با ژئوتکستایل خاصیت قفل شدگی بیشتری دارد یعنی با ذرات خاک درگیر شده و مقاومت طولی و عرضی بالایی به بستر خود می دهد. این محصول بیشتر در دیوار های حائل و راه سازی کاربرد دارد و از موادی مانند پلی اتیلن، پلی استر، فایبر گلاس و با پو شش های مختلف تولید می گردد.
3. ژئوممبران ها:
ژئوممبران ورقی از جنس پلی اتیلن، پی وی سی و... است که خاصیت عایق کاری انواع سطوح بدون نیاز به زیرسازی خاص را دارد. که باعث نفوذ ناپذیری نسبت به انواع سیالات (برای مثال آب، مواد شیمیایی و نفتی) می شود و جهت آببندی کردن، ساخت دریاچه های مصنوعی، استخرهای پرورش ماهی و استخرهای صنعتی، لاگون های فاضلاب و لوله های انتقال آب و فاضلاب کاربرد دارند. ژئوممبرین یا ژئوممبران می تواند به تنهایی و یا با انواع پوشش ها، چون صفحات بتونی یا سنگ ریزه نصب شود. از جمله ی کاربرد های این محصول، استفاده برای بهبود کیفیت سدهای قدیمی، ایزولاسیون، جلوگیری از نشت در کف مخازن، سازه های آبی و... بکار می رود. عمر ژئوممبرین های بدون پوشش به دلیل اینکه در معرض اشعه ی ماوراء بنفش قرار می گیرند اندکی کمتر از ژئوممبرین های پوشش دار می باشد ولی در مقابل، تعمیر آنها از نوع پوشش دار آسان تر است. از طرفی ژئوممبرین های پوشش دار بیشتر در معرض خطر سوراخ شدگی قرار دارند. معمولاً در زیر و روی ژئوممبرین، ژئوتکستایل قرار می دهند تا آن را در مقابل سوراخ شدگی محافظت کند.همچنین باعث تقویت قدرت تحمل بار سازه و ژئوممبرین می شود. در این حالت، ژئوتکستایل همچون ضربه گیری عمل می کند که از تمرکز فشارهای وارده بر لایه ی ژئوممبرین می کاهد.
4. ژئونت ها:
جهت جلوگیری از فرسایش شیب ها و زهکشی مناسب. ژئونت ها کلاسی از ژئوسنتتیک ها هستند که از تزریق پیوسته نوارهای پلیمری با زاویه دقیق نسبت به یکدیگر تولید میشوند. جنس آنها معمولاً از پلی اتیلن می باشد. وجود فاصله در بین رشته های این کلاس از ژئوسنتتیک شرایط بسیار مناسبی را برای استفاده از ژئونت به عنوان وسیله ای بهینه برای زهکشی به وجود آوردهاست. بدین صورت که ژئونت ها با اندازه حفره های متفاوت موجود می باشند و با توجه به اندازه ذرات خاک به صورتی انتخاب می شوند که بدون جابجایی ذرات خاک، امکان زهکشی را به وجود آورند. از این رو، عملکرد عمده ژئونت زهکشی است. اما با توجه به بررسی های به عمل آمده با توجه به قیمت پائین تر ژئوتکستایل برای عمل زهکشی، ژئوتکستایل ها کاربرد بیشتری نسبت به ژئونت ها دارند.
5. ژئوکامپوزیت ها:
ترکیبی از ورقه های مختلف ژئوسنتیک مانند ژئوتکستایل- ژئونت، ژئوتکستایل- ژئوگرید، ژئوتکستایل- ژئوسل و غیره ساخته شده و در بسیاری از موارد به عنوان فیلتر- زهکش مورد استفاده قرار می گیرند. انواع معروف آن معمولاً جهت زهکشی زمینهای ورزشی و دیوارهای حائل و سقف تونلها استفاده می شود.
6. جی سی ال:
جی سی ال (GCL) یا ژئوسنتتیک کلی لاینر طبق تعریف ژئوکامپوزیت در واقع نوعی ژئوکامپوزیت است اما بدلیل کاربرد گسترده و عملکرد مشابه ژئوممبران به صورت جداگانه نیز در نظر گرفته می شود و متشکل از ورقه های ژئوسنتیک با میان لایه های رسی (بنتونیتی) بوده و برای جلوگیری از نشت آب و آب بندی مورد استفاده قرار می گیرند. نوع متداول آن متشکل از یک لایه بنتونیت در میان دو ورقه ژئوتکستایل یا در میان یک لایه ژئوتکستایل و ژئوممبران می باشد، مزیت ویژه جی سی ال، خاصیت خود ترمیمی و همجوشی است.
7. ژئوسل:
این مواد از یک شبکه ی سه بعدی از پلی استر های بافته نشده بوجود آمده اند و برای جلوگیری از فرسایش و کنترل فرسایش شیب ها از آن استفاده می شود.
8. ژئومت:
این محصول که از لحاظ کاربرد تشابه زیادی با ژئوسل دارد از جنس پلی پراپیلن بوده و برای جلوگیری از فرسایش خاک، شسته شدن خاک توسط آب و گل کاری بر روی تپه و خاک های شیب دار کاربرد دارد.
در میان کاربردهای دیگر، ژئوسنتتیک می تواند برای جداسازی، فیلتر کردن، حفاظت، زهکشی، مسلح سازی و ممانعت از سرایت رطوبت و... به کار رود:
1. فیلتراسیون:
می تواند به طرز قابل توجهی کارایی یک سازه ی خاکی را بالا ببرد و ژئوسنتتیک ها می توانند برای ایجاد سیستم های فیلتر کننده ی موثر به کار روند. وظیفه ی فیلتر به این ترتیب است که اجازه دهد آب از صافی آن بگذرد و ذرات موجود در خا ک فیلتر شده، باقی بماند. فیلتراسیون می تواند کارایی یک سازه ی خاکی را با کنترل کردن فرسایش سازه و پایین آوردن میزان ذرات خاکی که از مجموعه شسته و جدا می شود بالا ببرد. هنگامی که ذرات از خاک جدا شوند پیوستگی و چسبندگی مجموعه کاهش پیدا می کند و متعاقباً استقامت خاک کاهش می یابد که به این پدیده Piping گفته می شود. از بین بردن این دو معضل منجر به بالا رفتن طول عمر سازه نیز می شود. فیلترهای ژئوسنتتیک می توانند اطمینان و کارایی فیلترهای خاکی مشبک پیشین را بالا ببرند و نیاز به کار کمتر برای نصب شدن دارند.
2. زهکشی:
در تمام سازه های خاکی مورد نیاز است، چه بخواهیم آب های سطحی را از زمین ورزش حذف کنیم، چه بخواهیم فشار جانبی بر دیوار حائل را کاهش دهیم، به هر حال نیاز به زهکشی موثر را نباید دست کم گرفت. در گذشته آبگذرهای مختلفی مورد استفاده قرار می گرفتند. زهکش ها از این جهت با فیلترکننده ها متفاوتند که آب از میان صافی فیلترکننده رد می شود در حالی که در زهکش آب همراه صافی زهکش حرکت می کند.
3. محافظت:
در برخی استفاده های خاکی لازم است که یک قسمت از کار را از قسمت دیگر جدا کنیم و از آن حفاظت کنیم، به دلایل مختلفی چون: ممانعت از نشت مایعات، حفظ کردن یک سازه ی خاکی از فرسایش. ژئوتکستایل ها مناسب این کاربرد هستند.
4. جداسازی:
ژئوتکستایل دو لایه از خاک را که پراکندگی و اندازه ی ذراتشان با یکدیگر متفاوت است، از هم جدا می کند. به عنوان مثال ژئوتکستایل ها به این منظور به کار می روند که از رسوخ مواد موجود در آسفالت در خاک نرم زیرین جلوگیری کنند تا ساختار، ضخامت و کل جاده پایدار بماند. جداسازها همچنین کمک می کنند که ذرات ریز خاک زیرین به لایه ی نفوذ پذیر تهی و پوک آسفالت رسوخ نکند.
5. مقاوم سازی:
ژئوتکستایل را می توان برای مقاوم سازی حجمی از خاک، بالا بردن زاویه ی برش و بالا بردن ثبات ساختار خاک استفاده کرد. در نقش مقاوم سازی، ژئوتکستایل در معرض نیروی کششی مداوم قرار دارد. خاک و سنگ به داشتن مقاومت در برابر نیروی همفشاری و به داشتن ظرفیت کم برای نیروهای کششی معروف هستند. نیروهای کششی توسط تیر محکم فولادین گرفته می شود، ژئوتکستایل به نیروهای کششی که خاک نمی تواند تحمل کند یاری می دهد.
نتیجه بحث
خاك ماده ای با اهمیت در كشاورزی است كه هم انسان ها و هم سایر موجودات زنده برای تأمین غذای خود به آن وابسته هستند این در حالی است كه این ماده با ارزش در حال فرسایش و به زبان ساده تر در حال از بین رفتن می باشد. به گونه ای كه حاصلخیزی خود را از دست داده و غیر قابل استفاده می شود. كه می توان با كنترل صحیح مانند استفاده از پوشش گیاهی، جلوگیری از چرای بی رویه دام در مراتع به ویژه زمانی كه گیاهان مراتع نو رس هستند، رعایت تناوب زراعی صحیح و استفاده از كود برای تقویت زمین و به ویژه كاربرد روش های علمی و... كه به آن اشاره شد از فرسایش جلوگیری كرد.